Prowadzenie biznesu zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem. Nietrafione decyzje biznesowe czy nierzetelność kontrahentów mogą być ryzykowne dla budżetu — nie tylko spółki, ale także osobistego. Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki to popularny wybór dla wielu przedsiębiorców, oferujący szerokie możliwości rozwoju. Z drugiej strony, tak jak wspomniałem na wstępie, niesie to za sobą ryzyko związane z ewentualnymi długami spółki, które mogą zagrozić majątkowi osobistemu. Jak więc zabezpieczyć swój majątek osobisty przed odpowiedzialnością finansową za długi spółki? O tym poniżej.

Majątek osobisty może być zabezpieczony gdy wybierzesz odpowiednią formą prawną spółki

Jeżeli chcesz jak najbardziej ochronić majątek osobisty — dokonaj właściwego wyboru formy prawnej spółki. Chodzi o to, aby ograniczała ona odpowiedzialność majątkową jej wspólników. W polskim systemie prawnym istnieje kilka rodzajów spółek. Najpopularniejsze z nich, to:

  • Spółka cywilna — wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem — solidarnie, co oznacza, że długi spółki mogą być ściągane z majątku prywatnego każdego ze wspólników (art. 864 Kodeksu cywilnego). Jest to zatem najmniej korzystna forma pod względem ochrony majątku osobistego.
  • Spółka jawna – podobnie jak w spółce cywilnej, wspólnicy odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki, jednak wierzyciel może dochodzić należności z majątku wspólników dopiero po bezskutecznej egzekucji z majątku spółki (art. 31 § 1 Kodeksu spółek handlowych).
  • Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) – to najczęściej wybierana forma spółki przez przedsiębiorców, chcących chronić majątek osobisty. W sp. z o.o. wspólnicy co do zasady nie odpowiadają za zobowiązania spółki swoim majątkiem prywatnym (art. 151 § 4 Kodeksu spółek handlowych). Odpowiedzialność wspólników ogranicza się do wkładów wniesionych do spółki.
  • Spółka akcyjna (S.A.) – podobnie jak w przypadku spółki z o.o., akcjonariusze spółki akcyjnej nie odpowiadają za zobowiązania spółki swoim majątkiem osobistym. Ich ryzyko ogranicza się do wartości wniesionych wkładów na objęcie akcji (art. 301 § 5 Kodeksu spółek handlowych).

Wybierając formę spółki kapitałowej, takiej jak spółka z o.o. czy spółka akcyjna, znacznie ograniczasz ryzyko odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki. Pamiętaj jednak, że najważniejszym elementem ochrony majątku jest przede wszystkim odpowiednie prowadzenie spraw spółki i unikanie sytuacji, w których zarząd spółki miałby jakiekolwiek pole do stania się odpowiedzialnym za jej zobowiązania.

A może spółka komandytowa?

Jak wspomniałem, jednym z podstawowych sposobów zabezpieczenia majątku osobistego przed długami spółki (na który mamy wpływ już na początku jej zakładania) jest wybór odpowiedniej formy prawnej prowadzenia działalności. 

I tak jak np. przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą ponoszą pełną odpowiedzialność za swoje zobowiązania, co może skutkować utratą majątku w przypadku kryzysu finansowego, np. w wyniku zatoru płatniczego, tak wybór odpowiedniej spółki jako formy prowadzenia działalności gospodarczej w wielu przypadkach może okazać się strzałem w dziesiątkę.

Kolejną z takich spółek, która może być korzystna w kontekście zabezpieczenia majątku osobistego przed długami spółki, może okazać się spółka komandytowa, w której odpowiedzialność wspólników jest ograniczona. W spółce komandytowej jednym ze wspólników może być spółka z o.o. (ponieważ jest osobą prawną), pełniąca rolę komplementariusza, która odpowiada za zobowiązania spółki bez przenoszenia tej odpowiedzialności na jej członków zarządu. Drugim wspólnikiem jest komandytariusz, którego odpowiedzialność za długi spółki jest ograniczona do ustalonej kwoty. Taki model pozwala na elastyczne zarządzanie spółką i pełniejszą ochronę majątku osobistego przedsiębiorcy.

Odpowiedzialność członków zarządu w spółce z o.o.

Odnosząc się do tego niewątpliwie najpopularniejszego modelu spółki, czyli sp. z o.o., warto zwrócić uwagę, że członkowie zarządu spółki z o.o. mogą ponosić osobistą odpowiedzialność za długi spółki w sytuacjach szczególnych, na podstawie art. 299 Kodeksu spółek handlowych. 

Odpowiedzialność zarządu powstaje, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, a zarząd nie zgłosił w odpowiednim czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub nie wszczął postępowania restrukturyzacyjnego. 

Aby uniknąć takiej odpowiedzialności, należy:

  • Prowadzić staranną księgowość i monitorować kondycję finansową spółki,
  • W razie pojawienia się problemów finansowych spółki niezwłocznie podjąć odpowiednie kroki, takie jak złożenie wniosku o upadłość (art. 21 ustawy Prawo upadłościowe).

Jak jeszcze można uchronić swój majątek osobisty w spółce? Jest na to co najmniej kilka sposobów.

Zawrzyj umowę majątkową małżeńską (intercyzę)

Jeśli jesteś żonaty lub zamężna, długi spółki mogą zagrozić już nie tylko Tobie, ale także Twojemu małżonkowi. Zakładając oczywiście, że w waszym małżeństwie panuje ustawowy ustrój majątkowy). Aby temu zapobiec i uchronić finanse współmałżonka przed ewentualną odpowiedzialnością za długi spółki, warto rozważyć podpisanie umowy majątkowej małżeńskiej (potocznie zwanej intercyzą). Dzięki takiemu rozwiązaniu, zobowiązania wynikające z działalności gospodarczej jednego z małżonków nie będą obciążać drugiego małżonka ani wspólnego majątku.

Warto pamiętać, że intercyza musi być zawarta przed notariuszem, aby była ważna (art. 47 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Należy jednak pamiętać, że rozdzielność majątkowa nie wpływa na majątek osobisty każdego z małżonków. Nadal może on być egzekwowany za osobiste długi, jednak chroni przed obciążeniem wspólnego majątku.

Fundacja rodzinna

Nową instytucją w polskim prawie, która pozwala na ochronę majątku osobistego, jest fundacja rodzinna. Fundacja rodzinna pozwala na odseparowanie majątku prywatnego od działalności gospodarczej, przenosząc go do fundacji, która zarządza nim na rzecz beneficjentów – najczęściej członków rodziny.

Fundacja rodzinna nie prowadzi działalności gospodarczej (choć może posiadać udziały w spółkach). Majątek w niej zgromadzony nie jest zagrożony przez wierzycieli spółki, w której beneficjenci fundacji pełnią funkcje zarządcze. To innowacyjna forma ochrony majątku, szczególnie dla przedsiębiorców prowadzących duże, wielopokoleniowe firmy.

Działania prewencyjne

Oprócz powyższych rozwiązań istnieją również inne praktyczne kroki, które mogą pomóc w zabezpieczeniu majątku osobistego:

  • Zabezpieczania umów kredytowych – W przypadku brania kredytów przez spółkę, warto zadbać, aby nie były one zabezpieczone majątkiem osobistym, na przykład poprzez hipoteki na nieruchomościach prywatnych.
  • Polisy ubezpieczeniowe – Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej członków zarządu może stanowić dodatkowe zabezpieczenie przed ewentualnymi roszczeniami, wynikającymi z zarządzania spółką.

Podsumowanie

Przedsiębiorco! Pamiętaj, że zabezpieczenie majątku osobistego przed długami spółki wymaga podjęcia świadomych kroków. Począwszy od wyboru odpowiedniej formy prawnej działalności, a skończywszy na bardziej indywidualnych formach zabezpieczenia jak np.: zawarcie intercyzy. Bez względu na dokonane w tym zakresie wybory, absolutnie uniwersalną radą dla każdego przedsiębiorcy jest regularne weryfikowanie sytuacji finansowej spółki oraz swojej osobistej. Szybie dostrzeżenie ewentualnych problemów finansowych może pozwolić uniknąć ryzyka utraty prywatnego majątku. No i oczywiście nie zapominajmy, że odpowiednie zabezpieczenia prawne to klucz do prowadzenia działalności gospodarczej z mniejszym stresem i większym poczuciem bezpieczeństwa.

Dlatego jeżeli masz pytania dotyczące zarządzania finansami swojego przedsiębiorstwa — zapraszam do kontaktu.