Ile kosztuje restrukturyzacja i kto za nią płaci?

Restrukturyzacja od lat pozostaje jednym z najskuteczniejszych narzędzi ratowania firm zagrożonych upadłością. Jednak niezależnie od jej atutów — elastyczności, ochrony majątku czy możliwości negocjowania zadłużenia — przedsiębiorcy najczęściej zderzają się z jednym dosyć istotnym pytaniem — ile to wszystko kosztuje?

Co więcej, w biznesie, gdzie każda decyzja musi (a na pewno powinna) mieć swoje uzasadnienie finansowe, szczególnie ważne staje się również ustalenie, kto właściwie ponosi koszty restrukturyzacji oraz jak je oszacować, zanim zapadnie decyzja o złożeniu wniosku.

W poniższym artykule – opartym na praktykach rynkowych, doświadczeniu oraz aktualnych regulacjach prawnych – przedstawiam pełny obraz kosztów postępowań restrukturyzacyjnych. A jeżeli działasz w Warszawie lub rozważasz tam złożenie wniosku, zachęcam również do lektury powiązanego materiału o tym, ile kosztuje restrukturyzacja w Warszawie – tam analizuję dodatkowo aspekty specyficzne dla stołecznego rynku.

Choć restrukturyzacja bywa przedstawiana jako postępowanie, w którym uczestniczy wielu interesariuszy, ustawodawca nie pozostawia tu wątpliwości. Zgodnie z art. 208 Prawa restrukturyzacyjnego, koszty postępowania restrukturyzacyjnego co do zasady ponosi dłużnik.

Sąd może wezwać zarządcę do ich uiszczenia, jeśli przedsiębiorca został pozbawiony prawa zarządu, jednak finalne obciążenie i tak spoczywa na restrukturyzowanym podmiocie.

Jedynie w sytuacjach szczególnych – np. gdy dany wierzyciel składa sprzeciw wobec uwzględnienia wierzytelności innego wierzyciela i jego sprzeciw zostanie uwzględniony – koszty mogą przejściowo obciążyć inną stronę.

W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca przygotowujący się do otwarcia postępowania musi założyć budżet na:

Kwota, jaką ostatecznie przedsiębiorca zapłaci, nie jest stała i zależy od wielu czynników – zarówno prawnych, jak i organizacyjnych. Największe znaczenie mają:

1. Rodzaj postępowania restrukturyzacyjnego – PZU będzie znacząco tańsze niż sanacja.

2. Wielkość i forma prowadzonej działalności – mikrofirmy płacą zdecydowanie mniej.

3. Liczba wierzycieli oraz wysokość zobowiązań.

4. Stopień skomplikowania sytuacji finansowej.

5. Zakres pracy doradcy restrukturyzacyjnego i prawnika.

6. Dodatkowe opinie, ekspertyzy, analizy.

Ostateczny koszt może więc wynieść zarówno kilkanaście tysięcy złotych, jak i kilkaset tysięcy – w przypadku firm o rozbudowanej strukturze obowiązków i wierzytelności.

To pierwszy koszt, o którym myśli większość przedsiębiorców. Opłaty sądowe wyglądają stosunkowo prosto – i są ściśle określone ustawowo.

Opłata za złożenie wniosku:

Do tego dochodzą koszty związane z publikacjami w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, choć nie zawsze są znaczące.

Nieco inaczej wygląda sprawa opinii biegłych, jeżeli sąd uzna je za konieczne. Choć tymczasowo koszty pokrywa Skarb Państwa, dłużnik musi uiścić zaliczkę, a na koniec postępowania – dopłacić różnicę. Ekspertyza potrafi kosztować kilka, a czasem nawet kilkanaście tysięcy złotych.

Wynagrodzenie organów pełniących funkcję nadzorcy czy zarządcy jest kluczową częścią kosztów restrukturyzacji. I – co trzeba podkreślić – jego struktura jest złożona. Zależy ono od:

Ustawodawca przewidział szczegółowe kategorie, które powodują, że w najmniejszych postępowaniach organ otrzymuje jedną podstawę wynagrodzenia, a w największych – nawet dwanaście.

Co więcej, jeśli sprawa trwa dłużej niż 12 miesięcy – co nie jest rzadkością – doradcy przysługuje dodatkowa część wynagrodzenia.

To obecnie najpopularniejszy tryb restrukturyzacji, głównie dlatego, że jest szybki, bezpieczny i – co najważniejsze – stosunkowo tani.

Dlaczego? Bo to dłużnik sam wybiera nadzorcę układu i ustala z nim wynagrodzenie w formie umowy cywilnoprawnej.

W praktyce koszt PZU wynosi najczęściej:

W wielu przypadkach to właśnie PZU jest najbardziej opłacalnym wyborem – zwłaszcza dla firm działających w Warszawie, o czym szerzej pisałem w artykule dotyczącym tego, ile kosztuje restrukturyzacja w Warszawie.

Sanacja to najbardziej rozbudowane i najintensywniejsze postępowanie restrukturyzacyjne. Nic więc dziwnego, że również najdroższe.

Zarządca przejmuje faktyczne zarządzanie firmą, wdraża środki sanacyjne, nadzoruje działalność bieżącą, restrukturyzuje zobowiązania, sporządza zaawansowaną dokumentację – a to przekłada się na wysokość wynagrodzenia.

Typowy koszt dla średnich i dużych przedsiębiorstw:

Sanacja bywa jednak jedynym narzędziem, które realnie pozwala uratować firmę przed szybką upadłością – a więc mimo wysokiej ceny, pozostaje często najbardziej opłacalnym wyborem.

Choć przepisy określają wiele elementów, są również koszty bardziej elastyczne – wynikające z indywidualnych ustaleń lub specyfiki działalności firmy:

Niekiedy przedsiębiorcy rezygnują z prawnika, jednak w praktyce jest to ryzyko, które później kosztuje znacznie więcej. Typowy koszt pomocy prawnej to od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych – zależnie od zakresu pracy.

Organizacja zgromadzeń wierzycieli, korespondencja, negocjacje, spotkania – wszystko to generuje koszty dodatkowe.

Czasem konieczne, szczególnie gdy firma wymaga zewnętrznego spojrzenia na proces zarządzania, strukturę kosztów czy model operacyjny.

To jedno z najtrudniejszych zagadnień. Aby stworzyć realistyczny budżet, należy przeanalizować:

Szacunkowe przedziały wyglądają najczęściej następująco:

Są to jednak wartości orientacyjne – ostateczna kwota zależy od szczegółów konkretnej sprawy.

Wbrew pozorom koszty można w wielu przypadkach zoptymalizować. Możliwe działania, które możesz w tym celu podjąć to:

Często PZU jest wystarczające i znacząco tańsze niż klasyczny układ czy sanacja.

Im wcześniej zgłosi się problem, tym mniejszy koszt naprawy sytuacji.

To nie „dodatkowy koszt”, lecz inwestycja – źle przygotowane postępowanie niemal zawsze oznacza wyższe wydatki później.

Czasem zgoda wierzycieli na pewne rozwiązania znacząco skraca i upraszcza proces.

Najbardziej przekonujące jest spojrzenie na restrukturyzację nie jak na koszt, lecz jak na inwestycję w przyszłość firmy.

Dzięki procesowi przedsiębiorstwa:

Wiele przedsiębiorstw już po roku od wdrożenia planu restrukturyzacyjnego notuje pierwsze wyraźne efekty: poprawę rentowności, stabilizację finansów, możliwość pozyskania nowych kontraktów.

Choć przepisy mówią jasno, że koszty postępowania ponosi dłużnik, to ich wysokość nie jest już tak oczywista. Zależy ona od ogromu czynników, w tym skali działalności, rodzaju postępowania czy liczby wierzycieli.

Restrykcyjnie patrząc, restrukturyzacja może kosztować od kilkunastu do kilkuset tysięcy złotych. Jednak z perspektywy doradcy restrukturyzacyjnego powiem jedno — koszt samej restrukturyzacji jest niemal zawsze niższy niż koszt jej braku.

Jeżeli myślisz o takim postępowaniu, warto zacząć od rzetelnej analizy finansowej i rozmowy z profesjonalistą. To najlepszy sposób, by nie tylko zaplanować budżet, ale przede wszystkim – ocalić biznes.