Kim jest i czym się zajmuje doradca restrukturyzacyjny?

Choć profesja doradcy restrukturyzacyjnego funkcjonuje w polskim porządku prawnym od niespełna dekady, zdążyła już zyskać rangę jednego z kluczowych zawodów związanych z bezpieczeństwem obrotu gospodarczego. Wprowadzenie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne stworzyło ramy dla specjalistów odpowiedzialnych za prowadzenie przedsiębiorstw przez najbardziej wymagające momenty ich działalności. Kim w takim razie jest doradca restrukturyzacyjny? Przyjrzyjmy się!

Doradca restrukturyzacyjny to w praktyce ekspert łączący kompetencje analityka finansowego, prawnika i menedżera zmian. Wspiera firmy, które zmagają się z utratą płynności, widmem niewypłacalności albo przeciwnie – chcą odpowiednio wcześnie zabezpieczyć swoją pozycję. Ocenia możliwości kontynuowania działalności, tworzy realistyczne scenariusze naprawcze, pomaga w rozmowach z wierzycielami oraz – w zależności od trybu postępowania – może pełnić funkcję nadzorcy, zarządcy lub syndyka.

Znaczenie tej profesji rośnie z roku na rok. Według danych z końca 2024 r. w Polsce działa już blisko 2 000 licencjonowanych doradców. Co dobrze odzwierciedla skalę potrzeb przedsiębiorców funkcjonujących dziś w turbulentnym otoczeniu gospodarczym. Niestabilne łańcuchy dostaw, rosnące koszty kapitału, silniejsza presja konkurencyjna czy zmieniające się zachowania klientów sprawiają, że fachowa pomoc w procesach restrukturyzacyjnych staje się nie tylko wsparciem, ale często warunkiem przetrwania biznesu.

Zadania doradcy restrukturyzacyjnego są szerokie i różnorodne. Zależne od rodzaju postępowania (restrukturyzacyjnego lub upadłościowego), od sytuacji firmy, czy od zakresu zaangażowania. Poniżej wskażę Ci najważniejsze obszary działalności:

Doradca restrukturyzacyjny wykonuje szczegółową analizę finansową i operacyjną firmy, by zrozumieć przyczyny problemów. Np.: spadek przychodów, nadmierne koszty, złe procesy produkcyjne, logistyka, zarządzanie zasobami ludzkimi. Na tej podstawie może zaproponować działania naprawcze.

W ramach usług doradczych przygotowuje strategię. Może to oznaczać zmianę modelu biznesowego, redukcję kosztów, zmiany w strukturze organizacyjnej, renegocjację zobowiązań, zmiany w zarządzaniu.

Doradca może reprezentować przedsiębiorstwo w kontaktach z bankami, dostawcami, kontrahentami i innymi wierzycielami, prowadzić renegocjacje warunków długów, przygotowywać propozycje układowe lub sanacyjne.

Po uzyskaniu licencji doradca restrukturyzacyjny może pełnić funkcje ustawowo przewidziane. Syndyka w postępowaniu upadłościowym, nadzorcy układu, nadzorcy sądowego, zarządcy w restrukturyzacji, zarządcy w egzekucji przez zarząd przymusowy. 

Nie wystarczy tylko zaproponować plan. Doradca uczestniczy w jego wdrożeniu, monitoruje efekty, dostosowuje strategię w odpowiedzi na zmieniające się warunki rynkowe lub wewnętrzne.

Zawód doradcy restrukturyzacyjnego wiąże się także z ideą ratowania przedsiębiorstw i ochroną miejsc pracy — poprzez restrukturyzację zamiast likwidacji. To zawód mający znaczenie nie tylko biznesowe, ale gospodarcze. 

Droga do zawodu jest dość wymagająca. Zawód jest regulowany, co oznacza, że ustawodawca przewidział wymogi formalne, zdobycie odpowiedniego doświadczenia, egzamin państwowy i licencję. Poniżej kluczowe etapy.

Aby móc ubiegać się o licencję doradcy restrukturyzacyjnego, kandydat musi spełnić m.in.:

Po spełnieniu wymogów formalnych kandydat przystępuje do egzaminu organizowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Egzamin składa się zwykle z części testowej oraz zadania problemowego – obejmuje zagadnienia prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego, prawa cywilnego i gospodarczego, bezpiecznie także ekonomii, zarządzania czy wyceny przedsiębiorstw. 

Po zdaniu egzaminu i spełnieniu wszystkich wymogów formalnych Minister Sprawiedliwości przyznaje licencję doradcy restrukturyzacyjnego na czas nieokreślony. Doradca zostaje wpisany na prowadzoną przez ministerstwo listę. 

Dla osób z większym doświadczeniem ustawodawca przewidział tytuł „kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego”, który umożliwia udział w bardziej złożonych postępowaniach (duże przedsiębiorstwa, istotne gospodarczo podmioty). Wymogi są surowsze – kilkanaście przeprowadzonych postępowań w określonym czasie itp. 

Zawód doradcy restrukturyzacyjnego to perspektywa nie tylko stabilnej kariery, ale także realnego wpływu na kondycję gospodarki – ratowanie firm, ochrona miejsc pracy, udział w procesach naprawczych. Dla osób z wykształceniem prawniczym, ekonomicznym lub zarządzania, które mają doświadczenie w finansach, bankowości lub zarządzaniu, może to być atrakcyjna ścieżka rozwoju zawodowego.

Ponadto, biorąc pod uwagę, że liczba licencjonowanych doradców w Polsce zbliża się do około 2 000 osób (stan na 2024 rok). Rynek jest nadal w rozwoju, co może oznaczać dobre warunki wejścia dla nowych kandydatów.

Wybór bycia doradcą restrukturyzacyjnym oznacza również pracę w warunkach wymagających – często pod presją czasową, z dużą odpowiedzialnością, w sytuacjach kryzysowych przedsiębiorstw. Dlatego niezbędna jest wysoka kompetencja, elastyczność, zdolność do negocjacji i efektywnego działania w dynamicznym otoczeniu.

Wybór doradcy restrukturyzacyjnego warto traktować jak strategiczną decyzję, bo od jakości tej współpracy często zależy przyszłość firmy. 

Na początku należy upewnić się, że kandydat posiada ważną licencję i figuruje w oficjalnym rejestrze, co potwierdza jego uprawnienia i spełnienie wymogów ustawowych. 

Kolejnym ważnym elementem jest doświadczenie – najlepiej takie, które odpowiada skali i charakterowi konkretnego biznesu, dlatego dobrze zapytać o sprawy prowadzone w podobnych branżach oraz o realne efekty wcześniejszych postępowań. 

Istotne są też kompetencje analityczne i biznesowe, ponieważ skuteczna restrukturyzacja wymaga nie tylko znajomości procedur prawnych, ale również rozumienia modelu działalności, kosztów itp.

Warto ocenić, czy doradca potrafi prowadzić negocjacje z wierzycielami i innymi interesariuszami w sposób rzeczowy i konstruktywny, bo od umiejętności rozmowy często zależy możliwość zawarcia porozumienia. 

Równie ważna jest przejrzystość finansowa — przed rozpoczęciem współpracy należy jasno określić zakres zadań, sposób rozliczenia i ewentualne dodatkowe koszty. Dobrze także ustalić, czy doradca działa samodzielnie, czy dysponuje zespołem specjalistów, co ma znaczenie szczególnie przy złożonych postępowaniach wymagających pracy analityków, prawników czy księgowych. 

Na końcu warto zwrócić uwagę na styl komunikacji i sposób przedstawiania informacji — profesjonalista mówi wprost o ryzykach, nie unika trudnych tematów i nie składa nierealistycznych obietnic, bo restrukturyzacja nigdy nie daje gwarancji sukcesu. Jeśli doradca potrafi jasno wyjaśnić plan działania, rozumie specyfikę biznesu i wykazuje się transparentnością, to dobry sygnał, że współpraca ma szansę być skuteczna i oparta na zaufaniu.

Zawód doradcy restrukturyzacyjnego to dziś kluczowy element systemu wsparcia przedsiębiorstw w Polsce – zarówno tych zagrożonych upadłością, jak i chcących przeprowadzić zmianę strukturalną. Osoba w tej roli działa na styku prawa i ekonomii, pełniąc funkcje doradcze, negocjacyjne i wykonawcze.

Jeśli rozważasz kariery w tym zawodzie – musisz liczyć się z wymaganiami formalnymi (wykształcenie, doświadczenie, egzamin, licencja), ale też z ogromnymi możliwościami. Wybór odpowiedniego doradcy restrukturyzacyjnego przez firmę w kryzysie może być często kluczowy dla jej przetrwania i przyszłości.

Dla przedsiębiorców zaś – ważne jest, by przy wyborze doradcy zwrócić uwagę nie tylko na posiadanie licencji, ale również na doświadczenie, referencje, wynikające z poprzednich postępowań sukcesy i dopasowanie do specyfiki branży.