Długi drugiego małżonka — jak się przed nimi zabezpieczyć?

Zasady, które rządzą odpowiedzialnością za długi drugiego małżonka, narosłe w okresie wspólnego pożycia, ściśle korelują z przyjętym przez nich ustrojem majątkowym. Istnieje wiele aspektów, które wpływają na wybór konkretnego systemu. Należą do nich — regulacje prawne dotyczące majątku w związku, umowa majątkowa małżeństwa, orzeczenia sądowe odnoszące się do zniesienia wspólności majątkowej, czy też wydarzenia takie jak separacja, czy bankructwo jednego z partnerów.

Po wejściu w związek małżeński, pomiędzy małżonkami, z mocy prawa, powstaje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Od tego momentu, wynagrodzenie obojga małżonków, czy zakupione za nie przedmioty – stają się wspólne. W ramach wspólności tej wyróżnia się trzy kategorie majątku: wspólny majątek oraz osobiste majątki każdego z partnerów.

Problematyka odzyskiwania długów z majątku wspólnego czy osobistego jest kluczowa dla przedsiębiorców. Ma znaczenie także dla wierzycieli, którzy starają się odzyskać środki od dłużników, będących w związkach małżeńskich. Pojawia się tutaj kwestia, czy małżonkowie mogą być odpowiedzialni za długi drugiego małżonka. Dlatego tak istotne jest, zrozumienie mechanizmu windykacji majątku wspólnego jest istotne.

Warto podkreślić, że zawarcie związku małżeńskiego nie stanowi przeszkody w zaciąganiu zobowiązań. Jednakże temat odpowiedzialności za te zobowiązania jest istotny społecznie, uwzględniając zarówno interesy wierzycieli, pragnących odzyskać swoje świadczenia, jak i podstawowe interesy rodziny.

Wspólność majątkowa małżeńska to ustrój standardowy – obowiązujący z mocy prawa po wejściu w związek małżeński. Z tego też względu wiele małżeństwa właśnie przy takim ustroju majątkowym pozostaje. W ramach tego systemu, od chwili zawarcia związku małżeńskiego, małżonkowie gromadzą wspólny majątek, przy zachowaniu własności osobistych środków zgromadzonych przed zawarciem małżeństwa. Istotne jest jednak pojęcie, że wspólność majątkowa nie równa się bezpośredniej odpowiedzialności jednego z partnerów za zadłużenie drugiego we wszystkich okolicznościach. Sytuacja jest bardziej złożona.

W kontekście małżonka, który jest dłużnikiem, odpowiedzialność za jego zobowiązania jest ograniczona do jego osobistego majątku. Na przykład środków pochodzących z własnych zarobków. W sytuacji, gdy dłużnicy prowadzą działalność gospodarczą, odpowiedzialność ta rozszerza się także na aktywa będące częścią ich przedsiębiorstwa. Niemniej jednak ta odpowiedzialność jest limitowana i obejmuje tylko majątek wspólny. Nie zaś osobiste aktywa małżonka, który zadłużenia nie zaciągnął.

Dla wierzyciela pojawia się jednak komplikacja. Jeśli pragnie on dochodzić swoich praw majątkowych z majątku wspólnego małżonków, musi dowodzić, że drugi małżonek był świadomy zaciągniętego zobowiązania. Udowodnienie tego bywa karkołomne. Na przykład, w przypadku, gdy tylko jeden z partnerów podpisuje umowę pożyczki, wykazanie, że drugi partner wyraził na to zgody, może być wyzwaniem.

Istnieje istotne odstępstwo od przedstawionych wyżej reguł. Odnosi się ono do zobowiązań powstałych w wyniku zaspokajania codziennych potrzeb rodziny przez jednego z partnerów. W kontekście takich zobowiązań obaj małżonkowie zawsze są wspólnie odpowiedzialni za wynikłe z nich zadłużenie. Wierzyciel ma prawo żądać całkowitej lub częściowej spłaty zarówno od obu małżonków wspólnie, jak i od każdego z nich indywidualnie. Codzienne wydatki rodziny mogą obejmować koszty związane, między innymi, z rachunkami, jedzeniem, ubraniami czy wydatkami na zdrowotną opiekę nad dziećmi.

Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania, które wiążą jedynie jedną ze stron, jest uzależniona od obowiązującego ich modelu zarządzania majątkiem. Różni się ona w zależności od wybranego ustroju majątkowego. Może on być ustawowy, umowny lub podlegają pod umowny, ustawowy lub przymusowy..

Dużo zależy również od charakteru pracy małżonków. Dla przykładu — gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą lub jest wspólnikiem w spółce osobowej czy kapitałowej, zaistnieć mogą pewne odmienności dotyczące omawianej odpowiedzialności. Dodatkowo kwestia odpowiedzialności przybiera inne oblicze, gdy mowa o zobowiązaniach z tytułu należności publicznoprawnych. Pojawić się może zapytanie odnośnie tego, czy i do jakiego stopnia wierzyciel jest w stanie dochodzić swoich praw majątkowych z majątku wspólnego partnerów.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy wprowadza zasadę odpowiedzialności majątkiem wspólnym w ograniczonym zakresie za zaległości jednego z małżonków. Zgodnie z art. 41 k.r.o., wierzyciel jednej ze stron może poszukiwać zaspokojenia swoich praw majątkowych z majątku wspólnego wyłącznie, gdy zobowiązanie zostało zaciągnięte za akceptacją drugiego z małżonków.

Po rozwodzie małżonkowie wracają do ustroju majątkowe sprzed ślubu. To, czego dorobili się małżonkowie wspólnie, w trakcie trwania małżeństwa, staje się wówczas własnością każdego małżonka w częściach ułamkowych. Należy podkreślić, że znacząco inaczej kształtuje się kwestia zadłużeń zaciągniętych przez poszczególnych partnerów w trakcie trwania związku.

Odpowiedzialność za długi, niezależnie od momentu ich zaciągnięcia, nie ulega podziałowi w procesie rozwodowym, pozostając ciężarem indywidualnym każdego z małżonków. Ważne jest zrozumienie, że sąd, mimo dzielenia majątku, nie zwalnia nas z obowiązku uregulowania osobistych zadłużeń, które w świetle prawa pozostają naszym indywidualnym zobowiązaniem.