Fundacja rodzinna – czym jest i jak ją założyć?

Jedną z ostatnich zmian w polskim prawie jest wprowadzenie ustawy o fundacji rodzinnej, która z dniem 22 maja 2023 r. otworzyła przed polskimi przedsiębiorcami zupełnie nowe perspektywy wielopokoleniowego zarządzania majątkiem. Ta nowa forma prawna ma na celu zabezpieczenie przyszłości firm rodzinnych i ułatwienie procesu przekazywania majątku kolejnym pokoleniom. Czym jest fundacja rodzinna i w jaki sposób ją założyć? O tym poniżej.

Ustawowa definicja fundacji rodzinnej brzmi: “Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej” (art. 2 ust. 1 Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej, dalej: “Ustawa”).

Wyjaśniając nieco tę definicję – fundacja rodzinna jest rozwiązaniem prawnym, które umożliwia skuteczną ochronę majątku rodzinnego oraz zapewnienie jego trwałości przez wiele pokoleń. Nie jest to zwykła forma prawna, lecz mechanizm, który pozwala na zbudowanie solidnych struktur organizacyjnych, zapewniających długotrwałą kontynuację biznesu rodzinnego oraz jego ochronę, nawet gdy następcy prawni nie są bezpośrednio zaangażowani w zarządzanie.

Do powstania fundacji rodzinnej jest wymagane:

1) złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim
albo w testamencie;
2) ustalenie statutu;
3) sporządzenie spisu mienia;
4) ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut;
5) wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji
rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim
albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia
wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku
ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie;
6) wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych. (art. 21 Ustawy)

Wskazany powyżej akt założycielki i testament, muszą być sporządzone w formie aktu notarialnego.

Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu najpierw powstaje fundacja rodzinna w organizacji. W swojej nazwie posiada ona wówczas dodatkowe oznaczenie “w organizacji”. Dopiero wówczas z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych staje się ona fundacją rodzinną i uzyskuje osobowość prawną.

Jak zostało wspomniane powyżej, do powstania fundacji rodzinnej konieczne jest m.in. ustalenie statutu. Ustala go fundator i musi być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Statut określa:

1) nazwę fundacji rodzinnej;
2) siedzibę fundacji rodzinnej;
3) szczegółowy cel fundacji rodzinnej;
4) beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących beneficjentowi
uprawnień;
5) zasady prowadzenia listy beneficjentów;
6) zasady, w tym szczegółowy tryb, zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta;
7) czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony;
8) wartość funduszu założycielskiego;
9) zasady powoływania i odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków
organów fundacji rodzinnej, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez
zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych
w ustawie;
10) podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności zarządu fundacji rodzinnej
w organizacji;
11) co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa
w zgromadzeniu beneficjentów;
12) zasady zmiany statutu;
13) przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu, w tym określenie
beneficjenta uprawnionego do mienia w związku z rozwiązaniem fundacji
rodzinnej (art. 26 ust. 2 Ustawy).

Statut może określać również inne sprawy, w tym:

1) zasady współpracy lub współdziałania organów fundacji rodzinnej;
2) szczegółowe okoliczności rozwiązania fundacji rodzinnej;
3) wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji rodzinnej;
4) przewidywać utworzenie jednostki terenowej albo jednostek terenowych (art. 26 ust. 3 Ustawy).

Jeżeli natomiast zaszłaby konieczność zmiany statutu, staje się skuteczna z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych.

Fundatorem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie (art. 11 Ustawy)

Fundacja rodzinna może być ustanowiona przez więcej niż jednego fundatora, z wyłączeniem tej, która została ustanowiona w testamencie. Ona może mieć tylko jednego fundatora (art. 12 ust. 1 i 2 Ustawy).

Beneficjentem może być:

1) osoba fizyczna,
2) organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego – która zgodnie ze statutem może otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub
mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej (art. 30 ust. 1 Ustawy).

Beneficjentem może być także fundator (art. 30 ust. 2 Ustawy).

Założenie fundacji rodzinnej umożliwia fundatorom wycofanie się z bezpośredniego zarządzania biznesem, jednocześnie zachowując stałe źródło dochodów. Oprócz tego, fundacja rodzinna stanowi skuteczny sposób na zabezpieczenie finansowe członków rodziny. Ponadto, poprzez ustanowienie fundacji, fundatorzy mogą skutecznie odseparować kwestie biznesowe od osobistych, co przyczynia się do uniknięcia potencjalnych konfliktów i sprawia, że zarówno rodzina, jak i firma mogą prosperować niezależnie. Należy także dodać, że fundacja rodzinna umożliwia utrzymanie kontroli nad majątkiem i jego ochronę, zapobiegając rozproszeniu czy utracie aktywów. Fundacje rodzinne są zaprojektowane tak, aby nie tylko chronić majątek, ale również efektywnie nim zarządzać i pomnażać. Jedną z najważniejszych zalet fundacji rodzinnej jest możliwość planowania sukcesji na wiele pokoleń. Pozwala to na stworzenie długoterminowego planu dla przekazywania zarówno majątku, jak i wartości biznesowych, co zapewnia ciągłość i stabilność rodzinnego przedsiębiorstwa.

Wprowadzenie fundacji rodzinnej daje przedsiębiorcom narzędzie, które nie tylko chroni majątek rodziny, ale również zapewnia jego efektywne wykorzystanie przez przyszłe pokolenia. Fundacja rodzinna staje się symbolem przemyślanej i stabilnej przyszłości dla polskich firm rodzinnych, otwierając nowe możliwości w kwestii planowania sukcesji i zarządzania majątkiem.