Jak wierzyciele mogą skutecznie odzyskiwać swoje należności od firm w upadłości?

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, czym jest postępowanie upadłościowe. Postępowanie upadłościowe regulowane jest ustawą Prawo upadłościowe z dnia 28 lutego 2003 r. Jego celem jest likwidacja majątku dłużnika, spłata wierzycieli oraz zakończenie działalności dłużnika
i wykreślenie go z rejestru przedsiębiorców. Jest to proces odmienny od postępowania restrukturyzacyjnego, którego celem jest spłata wierzycieli przy jednoczesnym zachowaniu istnienia przedsiębiorstwa dłużnika. Jak wierzyciele mogą skutecznie odzyskiwać swoje należności od firm w upadłości? O tym poniżej.

Role stron w niniejszym postępowaniu:

Ponadto, od dnia ogłoszenia upadłości jedynym sposobem na odzyskanie należności jest zgłoszenie wierzytelności do syndyka. Dochodzenie należności na drodze sądowej lub egzekucyjnej staje się niemożliwe.

Jak powszechnie wiadomo, kluczowym celem postępowania upadłościowego jest zapewnienie, że wierzyciele otrzymają swoje należności od niewypłacalnego dłużnika. Proces ten umożliwia bowiem każdemu wierzycielowi odzyskanie swoich środków w sposób uczciwy i zgodny
z określonymi przepisami prawa, nie natomiast według uznania samego dłużnika. Jednakże, na wierzycieli (w ramach postępowania upadłościowego) zostały nałożone pewne obowiązki, których niedokonanie może skutkować uniemożliwieniem udziału w podziale majątku upadłego i tym samym, odzyskania swoich należności, o czym poniżej.

Na marginesie wskazać także należy, że istnieje możliwość, w której wierzyciel zdecyduje się na rezygnację z udziału w tym procesie, co w praktyce zdarza się dosyć często. Nierzadko ma to miejsce z uwagi na konieczność ponoszenia kosztów postępowania, czy też niską kwotę zaległej wierzytelności.

Wierzyciele, chcąc odzyskać należności od przedsiębiorstwa, które ogłosiło upadłość, muszą zgłosić swoje wierzytelności w wydziale gospodarczym właściwego sądu rejonowego, kierując je odpowiednio do sędziego-komisarza. Jednocześnie, warto nadmienić, że wierzytelności powstałe z tytułu umów o pracę nie wymagają zgłoszenia, ponieważ są automatycznie
(z urzędu) wpisywane na listę wierzytelności. To samo dotyczy wierzytelności zabezpieczonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską lub innym wpisem w księdze wieczystej, czy w rejestrze okrętowym, bowiem one również nie wymagają samodzielnego zgłoszenia.

Ogłoszenie upadłości zawiera termin, w którym wierzyciele muszą zgłosić swoje wierzytelności. Syndyk jest odpowiedzialny za poinformowanie wierzycieli o tym terminie
oraz konieczności dokonania zgłoszenia. Wierzyciele zazwyczaj otrzymują informacje
o upadłości od syndyka, o ile ich adresy są znane z dokumentacji upadłego. Zawiadomienie od syndyka zawiera również formularz zgłoszenia wierzytelności. Informacje o upadłości są również publikowane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz lokalnej prasie. Warto pamiętać, że wierzytelności zgłoszone po upływie wyznaczonego terminu nie będą brane pod uwagę w postępowaniu, a wszelkie czynności dokonane do tego czasu pozostaną ważne
w stosunku do wierzyciela, który spóźnił się ze zgłoszeniem. Koszty związane z opóźnieniem zgłoszenia ponosi wierzyciel, nawet jeśli opóźnienie nie było jego winą.

Co ważne, wierzytelności zgłoszone po zatwierdzeniu ostatecznego planu podziału masy upadłościowej nie będą rozpatrywane.

Zgłoszenie wierzytelności należy złożyć na piśmie w dwóch egzemplarzach. Do zgłoszenia należy dołączyć:

Za zgłoszenie wierzytelności nie pobiera się opłaty sądowej.

Zgłoszenia, które nie spełniają wymogów formalnych, będą zwracane bez wezwania do ich uzupełnienia. Zwrotne zgłoszenie można złożyć ponownie, ale należy mieć na uwadze upływ terminu. Spóźnione zgłoszenie wierzytelności może wiązać się z koniecznością ponoszenia dodatkowych kosztów.

Syndyk w postępowaniu upadłościowym kieruje się kategorią, w której wierzyciel zgłosił swoją wierzytelność. Oznacza to, że jeśli wierzyciel zgłosi wierzytelność w niższej kategorii, syndyk nie może jej przenieść do wyższej kategorii, nawet jeśli w rzeczywistości należałaby do wyższej. Na przykład, jeśli wierzyciel umieści wierzytelność w kategorii czwartej, syndyk rozpatrzy ją jedynie w tej kategorii, niezależnie od jej faktycznej przynależności.

Kategoria pierwsza to kategoria uprzywilejowana. Obejmuje zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, takie jak wynagrodzenia, premie, ekwiwalenty za niewykorzystane urlopy, odszkodowania za skrócenie okresu wypowiedzenia oraz roszczenia związane z bezprawnym rozwiązaniem umowy o pracę. Należą tu również należności Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz roszczenia rolników za dostarczanie produktów z własnych gospodarstw rolnego, należności alimentacyjne i renty. Wierzytelności związane ze stosunkiem pracy są automatycznie uwzględniane w postępowaniu upadłościowym i nie wymagają zgłoszenia. Pozostałe wierzytelności w tej kategorii muszą być zgłoszone.

Kategoria druga obejmuje wszelkie wierzytelności, które nie mieszczą się w innych kategoriach. Należą do niej wierzytelności z umów sprzedaży, dostawy, najmu, koszty postępowania sądowego i egzekucyjnego, zobowiązania podatkowe oraz składki na ubezpieczenia społeczne, które nie są objęte kategorią pierwszą.

Kategoria trzecia, znana jako kategoria odsetkowa, obejmuje głównie odsetki, lecz także kary grzywny nałożone przez sądy i organy administracyjne. Znajdują się tu także wierzytelności
z tytułu darowizn oraz zapisy testamentowe.

Kategoria czwarta to najniższa kategoria, obejmująca wierzytelności wspólników lub akcjonariuszy z tytułu pożyczek, lub innych podobnych zobowiązań. W praktyce fundusze masy upadłościowej często nie wystarczają na pokrycie wszystkich wierzytelności, dlatego stosuje się zasady pierwszeństwa i proporcjonalności. Zasada pierwszeństwa oznacza, że wierzytelności w niższej kategorii są zaspokajane dopiero po pełnym zaspokojeniu wszystkich wierzytelności z wyższej kategorii. Zasada proporcjonalności z kolei przewiduje proporcjonalny podział dostępnych środków w obrębie danej kategorii.

Przed podziałem funduszy na wierzytelności z kategorii I-IV, syndyk musi pokryć koszty
i wydatki postępowania oraz inne zobowiązania masy upadłościowej. Do kosztów tych zalicza się wynagrodzenia syndyka, wydatki administracyjne, koszty zarządu i likwidacji masy upadłościowej oraz inne zobowiązania, takie jak należności ze stosunku pracy przypadające po ogłoszeniu upadłości. W praktyce fundusze masy upadłościowej często wystarczają jedynie na pełne pokrycie zobowiązań z kategorii pierwszej oraz częściową spłatę wierzytelności
z kategorii drugiej i niestety na pokrycie wierzytelności z kategorii trzeciej i czwartej środki zazwyczaj nie wystarczają, dlatego tak ważne jest prawidłowe oznaczenie kategorii wierzytelności.

W świetle powyższego, po ogłoszeniu upadłości, majątek firmy zostaje przekazany do masy upadłościowej, która będzie wykorzystana na spłatę wierzycieli. W postępowaniu upadłościowym roszczenia są klasyfikowane do odpowiedniej kategorii, które wyznaczają kolejność spłacania wierzytelności. Oznacza to, że prawdopodobieństwo odzyskania pieniędzy, które mogą odzyskać wierzyciele, zależy od kategorii, w jakiej znajdują się należności. Mimo to, że roszczenie znajdzie się w dalszej kategorii, zawsze warto przystąpić do postępowania upadłościowego, bowiem jest to jedyna droga do odzyskania wierzytelności od upadłego dłużnika.