Realizacja praw do roszczeń stanowi kluczowy element w kontekście funkcjonowania prawa cywilnego, mając ogromne znaczenie praktyczne. Analiza danych sądowych jednoznacznie wskazuje, że znaczący odsetek prowadzonych spraw koncentruje się wokół egzekwowania roszczeń, zarówno tych o charakterze finansowym, jak i innych. Należy jednak zaznaczyć, że proces inicjowania działań prawnych, w tym procedur egzekucyjnych prowadzonych przez komorników, podlega określonym ograniczeniom czasowym. Restrykcje te wynikają w dużej mierze z regulacji Kodeksu cywilnego, które określają specyficzne ramy czasowe, po których upływie roszczenia ulegają przedawnieniu. Aby zrozumieć, kiedy dokładnie ma miejsce przedawnienie roszczeń, kluczowe jest zwrócenie uwagi na treść art. 118 Kodeksu cywilnego, który dostarcza odpowiednich wytycznych w tej materii.

Przedawnienie roszczeń – treść art. 118 Kodeksu cywilnego

Termin przedawnienia roszczeń określą art. 118 Kodeksu cywilnego. Rozróżnia on dwa terminy, w zależności od charakteru roszczenia.

O ile przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat. Wyjątek stanowią roszczenia o świadczenia okresowe oraz roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarcze. W przypadku tych świadczeń termin przedawnienia wynosi trzy lata.

Należy podkreślić, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Wyjątek stanowi sytuacja, w której termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Kiedy rozpoczyna się bieg przedawnienia?

Termin przedawnienia zaczyna swój bieg w momencie, gdy roszczenie można efektywnie egzekwować, czyli – gdy jest wymagalne. Moment, w którym roszczenie nabiera charakteru wymagalności, następuje, gdy dłużnik jest zobowiązany do spełnienia określonego świadczenia na rzecz wierzyciela. Z reguły, wymagalność roszczenia o świadczenie ustala się na dzień następujący po upływie terminu, w którym dłużnik powinien był wywiązać się ze swojego zobowiązania.

W sytuacjach, gdy realizacja roszczenia jest uzależniona od wykonania konkretnej czynności przez osobę uprawnioną, początek biegu terminu przedawnienia jest wyznaczony dniem, w którym roszczenie byłoby wymagalne, pod warunkiem że strona uprawniona wykonała wymaganą czynność najwcześniej, jak to było możliwe. Natomiast w kontekście roszczeń o zaniechanie, czas na przedawnienie zaczyna biec od chwili, gdy osoba, wobec której skierowane jest roszczenie, nie dopełniła wymogów wynikających z treści roszczenia.

Termin przedawnienia minął – co dalej?

Celem istnienia przedawnienia roszczeń jest zapobieganie sytuacji, w której po przekroczeniu pewnego czasu nadal możliwe byłoby ich egzekwowanie w sposób przymusowy. W praktyce oznacza to, że mimo iż realizacja roszczenia przedawnionego jest nadal możliwa, nie może ono być już egzekwowane za pomocą środków przymusowych zapewnianych przez państwo. Chodzi na przykład o postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika. W efekcie zaspokojenie roszczenia leży w gestii dobrowolnej decyzji dłużnika.

Istotne jest podkreślenie, że fakt niemożności przymusowego dochodzenia roszczenia nie równa się z jego wygaśnięciem wskutek osiągnięcia terminu przedawnienia. Roszczenie wciąż istnieje, lecz charakter jego egzekwowania ewoluuje z obligatoryjnego na fakultatywny. Stąd, w kontekście roszczeń pieniężnych i niepieniężnych, nadejście terminu przedawnienia eliminuje opcję ich przymusowej egzekucji, a jakiekolwiek działania w tym kierunku po przekroczonym terminie nie powinny mieć miejsca. Jeśli jednak postępowanie zostało zainicjowane, należy je umorzyć.

Przedawnienie roszczeń — przerwanie biegu przedawnienia

Istnieją sytuacje, w których dochodzi do przerwania biegu przedawnienia. Oznacza to, że w sytuacji przerwania biegu przedawnienia, termin, po którym dojdzie do przedawnienia roszczenia, liczy się od nowa. Daje to wierzycielowi więcej czasu na dochodzenie swoich praw.

Do przerwania biegu przedawnienia, zgodnie z art. 123 Kodeksu cywilnego dochodzi:

  • Przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw, lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia, lub zabezpieczenia roszczenia;
  • Przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.

Podsumowując…

Kwestia przedawnienia roszczeń odgrywa istotną rolę w systemie prawa cywilnego, wprowadzając kluczowe ramy czasowe dla możliwości egzekwowania swoich praw przez wierzycieli. Terminy przedawnienia, określone w art. 118 Kodeksu cywilnego, wprowadzają zróżnicowane limity czasowe w zależności od charakteru roszczenia.

Jeśli masz jakiekolwiek pytania związane z przedawnieniem roszczeń, zapraszamy do kontaktu.