Restrukturyzacja zobowiązań dłużnika — w jaki sposób można ją przeprowadzić?

Restrukturyzacja zobowiązań dłużnika ma jeden zasadniczy cel — spłatę zobowiązań oraz umożliwienie kontynuowania prowadzenia działalności gospodarczej. Pojęcie to może być definiowane także jako podjęcie takich działań, które umożliwią dłużnikowi spłatę jego zobowiązań i zaspokojenie roszczeń wierzycieli możliwie jak najbardziej.

Restrukturyzacja zobowiązań dłużnika obejmuje w szczególności:

• Odroczenie terminu wykonania;
• Rozłożenie spłaty na raty;
• Zmniejszenie wysokości;
• Konwersję wierzytelności na udziały lub akcje;
• Zmianę, zamianę lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.

Wskazane powyżej rodzaje restrukturyzacji zobowiązań dłużnika są jednak jednie tymi przykładowymi, a wyszczególniony katalog – otwarty. Otwarty katalog propozycji układowych nie oznacza jednak, że dopuszczalne są wszelkie wyobrażalne sposoby restrukturyzacji zobowiązań. Uznać należy, że dopuszczalne być mogą jedynie legalne środki restrukturyzacji zobowiązań. Pierwszą zasadą jest więc zgodność propozycji układowych z obowiązującym prawem. Oprócz tego, samo prawo restrukturyzacyjne ogranicza sposób – czy zakres – niektórych zobowiązań, np. wierzytelności pracowniczych czy wierzytelności wobec ZUS czy KRUS. Kolejno, uprawnione wydaje się zgłaszanie propozycji układowych wpisujących się w przepisy ogólne i zasady (w tym zwłaszcza cel) postępowania restrukturyzacyjnego. Podsumowując, chodzi więc o to, aby przedstawione propozycje układowe były możliwe do zaakceptowania przez kwalifikowaną większość wierzycieli, jak również odpowiadać realnym możliwościom wykonania zobowiązań przez dłużnika.

Odroczenie terminu wykonania zobowiązań to jeden z podstawowych sposobów restrukturyzacji zobowiązań dłużnika. Jest to nic innego jak ustalenie nowego terminu wykonania zobowiązania. Okres, od którego może być ustalany nowy termin wykonania zobowiązania, powinien obejmować czas po uprawomocnieniu się postanowienia o zatwierdzeniu układu. Sam termin może być określony:

• Konkretną datą (np. dnia 15 marca 2018 r.);
• Do konkretnej daty (np. do dnia 10 czerwca 2018 r.);
• Wyznaczony jako okres od danego zdarzenia (np. dwa miesiące po uprawomocnieniu się postanowienia o zatwierdzeniu układu);
•A nawet, określony przedział czasowy (np. od 3 maja 2017 r. do 3 czerwca 2017 r.).

W określeniu terminu najważniejsze jest to, że by wskazanie terminu miało na tyle precyzyjny charakter, by wierzyciele mieli wiedzę, kiedy zobowiązanie będzie wykonane. Nie istnieją także wskazane prawnie zasady dotyczące tego, jakie mogą paść propozycje odroczenia terminu zapłaty, poza wskazanymi granicami związanymi z zasadami współżycia społecznego oraz wymogiem uprawdopodobnienia wykonania układu.

Kolejnym podstawowym sposobem restrukturyzacji zobowiązań jest rozłożenie spłat wierzytelności na raty. Propozycja ta powinna jasno określać termin i wysokość danej raty. Ustawodawca nie wprowadza limitu rat, na które ma być rozłożona spłata, a granicą jest ocena wierzycieli i tak jak w poprzednim przypadku — cel postępowania restrukturyzacyjnego oraz zasady współżycia społecznego, oraz uprawdopodobnienie możliwości wykonania układu.

Zmniejszenie wysokości zobowiązań tak naprawdę polega na umorzeniu części wierzytelności i oparte jest na konstrukcji zwolnienia z długu. Określenie zakresu redukcji winno być precyzyjne, tj. nie powinno rodzić obiektywnych wątpliwości dla żadnego z wierzycieli. Wartość, o jaką zmniejszone ma być zobowiązanie, może być wskazana bądź procentowo, bądź inną metodą – byleby skutki propozycji były jasne i zrozumiałe dla każdego z uczestników postępowania. Ważne, by przy formułowaniu propozycji zachować zasadę równego traktowania wierzycieli.

Innym ze sposobów na restrukturyzację zobowiązań dłużnika jest konwersja wierzytelności (bądź jej części) na akcje albo udziały dłużnika. Ta propozycja możliwa jest w zasadzie w przypadku dłużnika prowadzącego działalność gospodarczą w formie spółki kapitałowej. Konwersja wierzytelności to instytucja porównywalna do potrącenia wierzytelności. Jednocześnie, spełnione muszą zostać warunki związane z podwyższeniem kapitału i objęciem udziałów lub akcji.

Restrukturyzacja zobowiązań dłużnika może także przybrać formę szeroko rozumianej zmiany zabezpieczenia wierzytelności. W praktyce taka propozycja najczęściej stanowić może uzupełnienie bardziej rozbudowanych propozycji układowych. Dopuszczalne jest także ustanowienie nowego zabezpieczenia zarówno na już obciążonym składniku majątku restrukturyzowanego (o ile jego wartość przenosi sumę dotychczasowych obciążeń), jak i na innych przedmiotach lub prawach. Modyfikacje zabezpieczeń w układzie mogą się odnosić do wszelkich prawnie dopuszczalnych zabezpieczeń osobowych oraz rzeczowych i to nie tylko na majątku restrukturyzowanego, ale także na majątku osoby trzeciej, która może się zgodzić na udzielenie w ten sposób zabezpieczenia wykonania układu. Dopuszczalne jest także przeniesienie zabezpieczenia z majątku restrukturyzowanego na majątek osoby trzeciej, tak by umożliwić sfinansowanie spłaty wierzycieli układowych ze spieniężenia przedmiotu lub prawa zwolnionego w ten sposób z obciążenia rzeczowego. Osoba trzecia musi jednak wyrazić zgodę na stosowne propozycje.