Prowadzenie biznesu bywa wyboistą drogą. Nawet najbardziej prężne firmy mogą napotkać trudności finansowe, które niekoniecznie wynikają z całościowej niewydolności przedsiębiorstwa, lecz z problemów w jednej, konkretnej grupie zobowiązań. Co zrobić, gdy firma nie potrzebuje pełnej restrukturyzacji, a jedynie „doraźnej naprawy” konkretnego obszaru? Odpowiedzią może być układ częściowy – jedno z bardziej elastycznych i przemyślanych narzędzi restrukturyzacyjnych dostępnych w polskim prawie. Czym jest układ częściowy i kiedy warto z niego skorzystać? O tym poniżej.

Czym jest układ częściowy?

Układ częściowy to forma restrukturyzacji, która pozwala przedsiębiorcy objąć planem naprawczym tylko wybrane zobowiązania – te, które realnie zagrażają dalszemu funkcjonowaniu firmy. Przykład? Firma radzi sobie z bieżącymi płatnościami wobec kontrahentów, ale przestaje być w stanie spłacać kredyty czy obligacje. Zamiast otwierać skomplikowane i kosztowne postępowanie wobec wszystkich wierzycieli, może skoncentrować się wyłącznie na restrukturyzacji zadłużenia finansowego.

Kiedy warto skorzystać z układu częściowego?

Układ częściowy ma sens wtedy, gdy:

  • zagrożenie wypłacalności dotyczy tylko wybranych grup wierzycieli, np. banków czy leasingodawców.
  • zawarcie układu generalnego mogłoby zaszkodzić reputacji firmy i pogorszyć relacje handlowe.
  • chodzi o szybką i stosunkowo prostą procedurę, która nie angażuje wszystkich wierzycieli.

Dłużnik chce uniknąć „efektu domina”, który często towarzyszy ujawnieniu restrukturyzacji całej firmy.

Warto dodać, że z układu częściowego można korzystać w ramach postępowania o zatwierdzenie układu oraz przyspieszonego postępowania układowego, co znacząco skraca cały proces i ogranicza formalności.

Kogo można objąć układem częściowym?

Aby skorzystać z układu częściowego, dłużnik musi wskazać konkretne kryteria wyodrębnienia wierzycieli. Chodzi o tych wierzycieli, których wierzytelności są istotne dla przyszłości firmy. Kryteria ich wyodrębnienia muszą być:

  • obiektywne (nie mogą wynikać z osobistych relacji z wierzycielem),
  • jednoznaczne (łatwe do zidentyfikowania),
  • ekonomicznie uzasadnione (np. wierzyciel finansujący działalność).

Nie można tworzyć grup według uznaniowych cech – np. „wierzyciele przychylni układowi” czy „zaufani kontrahenci”. Takie działanie może skutkować odrzuceniem układu przez sąd.

Układ częściowy a wierzyciele rzeczowi

Jednym z największych atutów układu częściowego jest możliwość objęcia nim również wierzycieli rzeczowych, czyli tych, których wierzytelności są zabezpieczone np. hipoteką czy zastawem. Co istotne, może się to odbyć nawet bez ich zgody, o ile zostaną spełnione konkretne warunki:

  • wierzyciel zostanie zaspokojony w pełni zgodnie z warunkami umowy (np. z odroczonym terminem płatności), lub
  • otrzyma kwotę nie niższą od tej, którą mógłby uzyskać z egzekucji zabezpieczenia.

W ten sposób dłużnik może urealnić plan spłat i uchronić się przed egzekucjami, które mogłyby pogrzebać szanse na restrukturyzację.

Układ częściowy – jak wygląda procedura?

Można go zawrzeć w dwóch trybach:

  • postępowaniu o zatwierdzenie układu (gdy spór obejmuje mniej niż 15% głosujących),
  • przyspieszonym postępowaniu układowym.

W obu przypadkach to sąd weryfikuje, czy zaproponowane kryteria wyodrębnienia wierzycieli są zgodne z prawem. Jeżeli nie – postępowanie może zostać umorzone. Dlatego kluczowe jest odpowiednie przygotowanie dokumentacji i uzasadnienie wyboru grup wierzycieli.

Zagrożenia i środki ostrożności

Układ częściowy, choć skuteczny, może być też nadużywany – np. do uprzywilejowania wybranych wierzycieli. Takie traktowanie niektórych wierzycieli może zostać zakwestionowane przez sąd lub innych uczestników postępowania.

Dlatego prawo przewiduje zabezpieczenia. Wierzyciele nieobjęci układem mogą zgłaszać zastrzeżenia i wnosić zażalenia, zabezpieczenia rzeczowe ustanowione w ramach układu mogą okazać się bezskuteczne, jeśli firma ogłosi upadłość w ciągu roku od jego zatwierdzenia.

W przypadku ogłoszenia upadłości w ciągu roku od zatwierdzenia układu częściowego, zabezpieczenia rzeczowe ustanowione w ramach układu mogą zostać uznane za bezskuteczne względem masy upadłości.

Z tego powodu dłużnik powinien bardzo starannie dobrać kryteria wyodrębnienia grup i zadbać o pełną przejrzystość w komunikacji z wierzycielami.

Przykładowe grupy wierzycieli w układzie częściowym

Do typowych grup wierzycieli objętych układem częściowym należą m.in.:

  • banki kredytujące (w tym kredyty odnawialne i terminowe),
  • obligatariusze,
  • udzielający gwarancji i akredytyw,
  • faktorzy,
  • leasingodawcy,
  • fundusze pożyczkowe.

Ważne jest, aby każda grupa była wewnętrznie spójna – nie można łączyć wierzycieli, których relacje z dłużnikiem są różne co do charakteru prawnego.

Podsumowanie – dla kogo jest układ częściowy?

Układ częściowy to skuteczne i elastyczne narzędzie restrukturyzacyjne, które pozwala firmom w trudnej sytuacji finansowej odzyskać równowagę bez angażowania wszystkich wierzycieli. Odpowiednio zastosowany, może uratować przedsiębiorstwo przed upadłością, ograniczyć szkody wizerunkowe i umożliwić dalszy rozwój.

Dla przedsiębiorcy, który zmaga się z problemem zadłużenia wobec wybranych instytucji finansowych lub inwestorów, układ częściowy jest wartym rozważenia rozwiązaniem. Warto jednak skorzystać z pomocy doświadczonego doradcy restrukturyzacyjnego, aby dobrze przygotować propozycje układowe i uniknąć błędów formalnych, które mogłyby zniweczyć całą procedurę.

Jeśli zastanawiasz się nad restrukturyzacją i chcesz uniknąć angażowania w to całej firmy – układ częściowy może być dla Ciebie idealnym rozwiązaniem.

Masz pytania dotyczę układu częściowego w swojej firmie? Zapraszam do kontaktu.