Restrukturyzacja a postępowanie egzekucyjne

Restrukturyzacja to proces przekształcania firm, który ma na celu poprawę ich kondycji finansowej i umożliwienie im dalszego funkcjonowania na rynku. Natomiast postępowanie egzekucyjne to procedura, która ma na celu odzyskanie należności przez wierzyciela od dłużnika, w przypadku gdy ten nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań.
W obecnych czasach, gdy wiele firm zmaga się z trudnościami finansowymi spowodowanymi pandemią COVID-19 i szalejącą inflacją, restrukturyzacja staje się coraz częstszym rozwiązaniem. Zmniejszenie zysków, trudności w pozyskiwaniu kapitału oraz problemy z utrzymaniem płynności finansowej to tylko niektóre z przyczyn, dla których firmy zaczynają rozważać proces restrukturyzacji.
W dzisiejszym artykule skupimy się jednak na tym, czy restrukturyzacja i postępowanie egzekucyjne mogą iść ze sobą w parze.

Na samym początku warto zwrócić uwagę na sam cel tego postępowania. Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy – prawo restrukturyzacyjne, ustawowym celem każdego postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie upadłości dłużnika. Cel ten realizowany jest przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami.
Restrukturyzacja może przybrać wiele form. Już w samej restrukturyzacji sądowej, przedsiębiorcy mają do wyboru aż cztery różne rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych. Należą do nich:

Oprócz tego mają możliwość przeprowadzenia szeregu działań wewnątrz firmy, które poprawią jej ogólną kondycję i sytuację finansową. Może to być zmiana modelu biznesowego, redukcja kosztów, zmiana struktury organizacyjnej lub dokapitalizowanie firmy. Niezależnie od wybranej strategii, proces ten może pomóc firmie w osiągnięciu celów finansowych i poprawie jej pozycji na rynku.

Więcej na temat restrukturyzacji pisaliśmy np. TUTAJ.

Jak zostało wspomniane powyżej, głównym celem postępowania restrukturyzacyjnego jest m.in. uniknięcie ogłoszenia przed dłużnika upadłości. Aby móc ten cel realizować, ustawodawca wprowadził pewne ograniczenia. Wiedział, że postępowania egzekucyjne prowadzone lub planowane w toku już istniejącej restrukturyzacji mogłyby skutecznie wspomniany cel zniweczyć. O jakich ograniczeniach mowa?

W tym miejscu należy wskazać na przepis art. 278 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne (dalej także: pr. rest.). Zgodnie z jego ust. 1. postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed dniem otwarcia postępowania układowego, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania. Na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego sędzia-komisarz postanowieniem stwierdza zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Postanowienie to doręcza się również organowi egzekucyjnemu.
Ustęp 2. z kolei wskazuje, że sumy uzyskane w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym, a jeszcze niewydane, przelewa się do masy układowej niezwłocznie po wydaniu postanowienia o otwarciu postępowania układowego.

Oznacza to, że na podstawie ww. przepisu, zawieszeniu podlegają wszystkie postępowania egzekucyjne dotyczące wierzytelności z mocy prawa objętych układem. Pod warunkiem że zostały wszczęte przed dniem otwarcia postępowania układowego. Uprawnienie to aktualizuje się wraz ze złożeniem stosownego wniosku przez dłużnika bądź nadzorcę sądowego. Postanowienie to należy doręczyć także organowi egzekucyjnemu.
Nie jest także dopuszczalne wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem po dniu otwarcia przyspieszonego postępowania restrukturyzacyjnego.

Należy jednak podkreślić, że sam fakt zawieszenia postępowania egzekucyjnego w żadnym wypadku nie powoduje uchylenia dokonanych zajęć. Jedynie sumy, które nie zostały wydane przed otwarciem postępowania układowego, przelewa się do masy układowej. Obowiązek ten wykonuje organ prowadzący zawieszone postępowanie egzekucyjne. Jednocześnie organ egzekucyjny samodzielnie ustala, które z egzekwowanych wierzytelności podlegają z mocy prawa układowi.
Jeżeli dłużnik lub nadzorca sądowy chcą uchylenia dokonanych zajęć, muszą złożyć specjalny wniosek do sędziego-komisarza. Jednak nie jest on nim związany. Do uchylenia może dojść tylko wówczas, gdy jest ono konieczne do dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa przez dłużnika.

Należy jednak podkreślić, że wierzyciel posiadający wierzytelność zabezpieczoną na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską może w toku przyspieszonego postępowania układowego oraz postępowania układowego prowadzić egzekucję, ale wyłącznie z przedmiotu zabezpieczenia (art. 260 pr. rest.).

Inaczej ma się sytuacja w przypadku postępowania sanacyjnego. W tym przypadku skierowanie egzekucji do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na tym majątku jest niedopuszczalne. Zarówno w stosunku do wierzytelności objętej z mocy prawa układem (m.in. powstałej przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego), jak i nieobjętej z mocy prawa układem (m.in. powstałej po otwarciu postępowania sanacyjnego). Co do zasady w postępowaniu sanacyjnym nie można więc wszczynać żadnych postępowań egzekucyjnych.

Prawo restrukturyzacyjne przewiduje jednak jeden wyjątek. Po otwarciu postępowania sanacyjnego jest dopuszczalna egzekucja:

W trakcie postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik ma szansę na zrestrukturyzowanie swoich długów i uregulowanie ich w sposób umożliwiający kontynuowanie działalności gospodarczej. Jedną z ważnych cech postępowania restrukturyzacyjnego jest fakt, że w trakcie jego trwania wprowadza się tzw. stan zawieszenia egzekucji. Oznacza to, że w okresie trwania postępowania restrukturyzacyjnego co do zasady nie można prowadzić żadnych postępowań egzekucyjnych przeciwko dłużnikowi. Innymi słowy, wierzyciele nie mogą podjąć żadnych działań, które miałyby na celu zaspokojenie ich roszczeń z majątku dłużnika.

Zasada „stanu zawieszenia egzekucji” to ważne narzędzie ochrony dłużnika przed działaniami egzekucyjnymi. Działania te zagrażają jego stabilności finansowej i utrudniają skuteczne przeprowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego.

Warto jednak zaznaczyć, że „stan zawieszenia egzekucji” nie jest absolutny, a jedynie stosunkowo ograniczony w czasie. Oznacza to, że wierzyciele mogą w dalszym ciągu zgłaszać swoje roszczenia, a sąd może również wydać nakaz zapłaty. Jednak egzekucja takiego nakazu zostanie wstrzymana do czasu zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego.
Wszelkie próby przeprowadzenia postępowań egzekucyjnych w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, mogą skutkować sankcjami dla wierzycieli, za naruszenie zasad zawartych w obowiązujących przepisach.